Odejście od kontradyktoryjnego modelu procesu karnego i powrót do modelu sprzed reformy wprowadzonej 1 lipca 2015 r. zakłada rządowy projekt, nad którym prace zaczął we wtorek Sejm. Projekt popiera PiS.

W lipcu 2015 r. w życie weszła nowa procedura karna, zmieniająca filozofię prowadzenia procesu. Uczyniła ona sędziego bezstronnym arbitrem rozsądzającym spór między oskarżycielem a obroną - nosi to nazwę kontradyktoryjności, w miejsce wcześniejszego modelu tzw. inkwizycyjności, gdy na sądzie ciąży inicjatywa dowodowa w postaci przesłuchiwania świadków i zbierania dowodów.

Resort Zbigniewa Ziobry od początku krytycznie oceniał wprowadzoną reformę. Zapowiadał odejście od tej koncepcji i powrót do najważniejszych zasad sprzed zmian; pojawiło się też kilka nowych propozycji. W uzasadnieniu projektu zmian w Kodeksie postępowania karnego i niektórych innych ustawach MS napisało, że obecna reforma nie stanowi całkowitego odwrócenia zmian z ub.r. Np. sąd apelacyjny będzie nadal miał prawo zmieniać wyrok sądu I instancji, a nie odsyłać mu całą sprawę z powrotem, nawet przy stwierdzeniu jego drobnych nieprawidłowości.

Ponadto projekt usuwa art. 168a Kpk, który dziś stanowi, że niedopuszczalne jest przeprowadzenie i wykorzystanie dowodu uzyskanego do celów postępowania karnego za pomocą czynu zabronionego (tzw. owoce z zatrutego drzewa, czyli np. nielegalne podsłuchy lub dowody zebrane w operacji specjalnej tajnych służb z naruszeniem przepisów). Według MS, bardzo szeroki zakres zakazu dowodowego i możliwość uznawania wszelkich uchybień organów procesowych za przestępstwo urzędnicze mogłyby być wykorzystywane do celowego tamowania biegu postępowań.

- W tym stanie rzeczy celowe jest ocenianie każdej sytuacji z uwzględnieniem wszystkich aspektów sprawy, w oparciu o ogólnie przyjęte zasady w dorobku orzecznictwa i doktryny w perspektywie ostatnich kilkudziesięciu lat - napisano w uzasadnieniu.

Jak przekonywał we wtorek wieczorem w Sejmie wiceminister sprawiedliwości Marcin Warchoł, nowa procedura spowodowała, że nastąpił spadek siły ofensywnej wymiaru sprawiedliwości, spadek dynamiki oskarżania i dziś prawie o połowę mniej jest aktów oskarżenia.

- Ten model wprowadzono w sposób arefleksyjny, irracjonalny. Zaproponowano sędziowanie zamiast sądzenia. Ryzyko pomyłki - w każdą stronę - jest ogromne. Rozwodniono pojęcie prawdy - dodał. Uznał, że cofnięcie reformy jest "nakazem prawnym i moralnym", który uczyni zadość wymiarowi sprawiedliwości. Zauważył, że we Włoszech wdrażanie kontradyktoryjnej reformy procesu karnego trwało kilkadziesiąt lat (podczas gdy u nas 3 lata).

- I właśnie Włosi się z tej reformy wycofują - dodał.

Uzasadniał, że należy odejść od wprowadzonej w obecnych przepisach zasady zakazu używania dowodów zdobytych nielegalnie.

- Może się przecież zdarzyć, że organa ścigania będą miały dowód zdobyty nie do końca legalnie, z pewnymi uchybieniami formalnymi, np. podsłuch, na który nie będzie zgody sądu. I na tym podsłuchu pewna osoba przyznaje się do popełnienia przestępstwa - a kto inny jest o to przestępstwo oskarżony. I co się stanie? Osoba niewinna zostanie skazana, a winna przestępstwa pójdzie wolna - przekonywał.

Projekt popiera klub PiS. Jak mówił poseł Andrzej Matusiewicz, należy powrócić do klasycznego, mieszanego modelu procedury, w którym to sąd aktywnie prowadzi proces, bo nowo wprowadzony model się nie sprawdził. Dlatego - mówił - trzeba wrócić do zasady, zgodnie z którą sąd ma przede wszystkim dążyć do wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy, a dopiero w przypadku niemożności usunięcia wątpliwości - rozstrzygnąć je na korzyść oskarżonego.

Innymi proponowanymi w projekcie zmianami są m.in. ograniczenie trybów konsensualnych w sprawach o poważne przestępstwa, które powinny być rozpoznawane na publicznej rozprawie, a także wyeliminowanie obowiązku stawiennictwa prokuratora na rozprawie w sprawach mniejszej wagi, w związku z możliwością przeprowadzania przez sądy dowodów z urzędu.

Projekt wprowadza też wiele zmian, które - według MS - są efektem obserwacji praktyki postępowań. I tak poszerzone mają być kompetencje referendarzy sądowych, do których będą należały także wszystkie czynności o charakterze nieorzeczniczym, porządkowym i technicznym. Referendarze będą podejmować decyzje dotyczące wykonania kary grzywny, niektóre decyzje dotyczące wykonania kary ograniczenia wolności (np. odroczenie kary), decyzje w sprawie ustanowienia obrońcy dla skazanego.

Nowelizacja ma wejść w życie 1 kwietnia 2016 r.

PODOBAŁO SIĘ? PODZIEL SIĘ NA FACEBOOKU

Nie przegap najważniejszych wiadomościObserwuj nas w Google News