Wynik referendum w Holandii wzmocni jednak pozycję ukraińskich ugrupowań niechętnych integracji z Unią Europejską i modernizacji państwa. Zyskają one doskonały pretekst, by kwestionować celowość wdrażania postanowień umowy stowarzyszeniowej i kontynuowania reform uzgodnionych przez Ukrainę z Międzynarodowym Funduszem Walutowym.

Możliwy jest też obniżenie poziomu zaufania dla sił proeuropejskich, które będą postrzegane przez obywateli jako nieskuteczne, a tym samym dalsze zmniejszenie się społecznej akceptacji dla integracji z Unią Europejską. Odsetek osób popierających integracje Ukrainy z UE zmniejszył się w porównaniu do roku 2015 z 62% do 55%.

Te zmiany nastawienia opinii publicznej do kwestii integracji z UE będą najprawdopodobniej miały wpływ na mniejsze zainteresowania rządu ukraińskiego kontynuowaniem reform gospodarczych i modernizacją kraju. Nastroje populistyczne i eurosceptyczne będę na pewno popierać oligarchowie, dla których wdrażanie reform gospodarczych poważne koliduje z ich interesami.

Prezydent Poroszenko uspokaja: Ukraina jest nadal proeuropejska

Prezydent Ukrainy, Petro Poroszenko uważa, że celem organizatorów referendum nie jest zablokowanie umowy stowarzyszeniowej Ukrainy z UE lecz atak na jedność Europy i wartości europejskie.

Podziękował Holendrom, którzy w referendum poparli europejskie aspiracje Ukrainy i podkreślił, że: - Zgodnie z konstytucją Holandii referendum ma wyłącznie charakter konsultacyjny. Teraz głos powinien zabrać rząd, parlament i holenderscy politycy. Powiedział też: - Chcę z całą odpowiedzialnością oświadczyć, że Ukraina będzie kontynuowała implementację umowy stowarzyszeniowej z UE oraz zapewni dalsze tworzenie strefy wolnego handlu z UE, ponieważ jest to droga do modernizacji państwa ukraińskiego i wzmocnienia jego niepodległości.

Zdanie prezydenta Poroszenki podzielił minister spraw zagranicznych Ukrainy Pawło Klimkin: - Nic się nie zmienia, umowa obowiązuje jak dotychczas, na razie na zasadach tymczasowych, więc zarówno umowa o strefie wolnego handlu jak i współpraca w różnych innych dziedzinach będą trwały nadal – powiedział.

Rosja nie kryje zadowolenia

Rosyjskie media nie kryją zadowolenia z wyników referendum. „Referendum w Holandii pokazało Ukraińcom, co naprawdę myślą o nich w Europie, i to nie eurourzędnicy, skrępowani dyscypliną partyjną, a prości mieszkańcy Starego Świata” - ocenia rządowa „Rossijskaja Gazieta”. Dziennik pisze o „realizowanej przez Ukrainę polityce dopraszania się, która coraz częściej wywołuje nie współczucie, a irytację”. Pisze też o „ukraińskim bagnie korupcyjnym, w które trzeba wyrzucać pieniądze”.

Wysokonakładowa „Konsomolska Prawda” w artykule zatytułowanym „Europa po raz pierwszy powiedziała Ukrainie: nie!” przewiduje wręcz, że referendum w Holandii „może postawić krzyżyk na stowarzyszeniu Kijowa z UE”. Dziennik przyznaje wprawdzie, że „wyniki referendum mają tylko charakter rekomendacji” ale dodaje: „dla władz Holandii nieusłyszenie głosu narodu oznacza, że gwiżdżą na demokrację”. I dalej: „Może na samym początku trzeba było pomyśleć, czy narody Europy chcą widzieć Ukrainę w swojej rodzinie, a dopiero potem wierzyć wykonawcom Majdanu, obalać władzę i przelewać krew w Donbasie?”.

Gazeta powołując się na opinię kijowskiego politologa Mychajła Pohrebyńskiego, stwierdza, że wynik referendum „jest klęską europejskiej rusofobii”.

W sprawie referendum w Holandii zabrał także głos premier Rosji Dmitrij Miedwiediew który ocenił, że wyniki referendum w sprawie umowy stowarzyszeniowej UE-Ukraina „są wskaźnikiem stosunku Europejczyków do ukraińskiego systemu politycznego”.

Rosyjska propaganda stara się przekonać Ukraińców, że ponoszenie kosztów finansowych w związku z wdrożeniem norm i standardów UE jest nieuzasadnione, a przystąpienie do UE nierealne. Rosjanie będą zapewne wykorzystywać też argumenty przeciwników ratyfikacji, którzy wskazywali, że przyjęcie porozumienia będzie jednoznaczne z udzieleniem Ukrainie poparcia w konflikcie z Rosją i zmusi rząd do zwiększenia zaangażowania finansowego oraz militarnego na rzecz Ukrainy.

Podczas kampanii referendalnej Rosyjskie media wykorzystywały także katastrofę malezyjskiego boeinga MH17, zestrzelonego nad wschodnią Ukrainą w lipcu 2014 r., na którego pokładzie znajdowało się 193 holenderskich pasażerów, obarczając odpowiedzialnością za ten incydent Ukrainę.

Dotychczas Unia Europejska prezentowała względnie jednolite stanowisko wobec konieczności udzielenia Ukrainie wsparcia politycznego i finansowego – państwo to otrzymało m.in. 2,2 mld euro pomocy finansowej. Decyzja podjęta przez obywateli Holandii może jednak oznaczać zmianę tej polityki. Część państw członkowskich UE stara się bowiem zachowywać poprawne relacje z Rosją i jest przeciwna pogłębieniu współpracy z innymi wschodnimi sąsiadami UE.

Polskie opinie na temat referendum w Holandii

Polski Instytut Spraw Międzynarodowych ocenia, że jednym z pierwszych sprawdzianów polityki UE wobec Ukrainy będzie liberalizacja polityki wizowej. W marcu Komisja Europejska nieoficjalnie zasygnalizowała, że rekomendacja dotycząca przyznania Ukrainie ruchu bezwizowego zostanie przedstawiona państwom członkowskim wkrótce po przeprowadzeniu referendum w Holandii.

Eksperci PISM uważają, że jest mało prawdopodobne, aby KE mogła wstrzymać wydanie tej rekomendacji tylko na podstawie negatywnego wyniku referendum. Ewentualna decyzja rządu Holandii o odrzuceniu umowy stowarzyszeniowej może jednak mieć znaczenie w przypadku głosowania w Radzie Unii Europejskiej. W obliczu kryzysu imigracyjnego może ona stanowić dla niektórych państw członkowskich pretekst do opóźnienia liberalizacji wizowej z Ukrainą.

Podobna opinię wyraża Paulina Lang, ekspert Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego: - Dla Ukrainy wynik referendum jest wizerunkową porażką, oraz ostrzeżeniem, że brak efektywnej walki z korupcją i powolne tempo reform może być efektywnie wykorzystywane przez przeciwników integracji Kijowa z strukturami europejskimi. Jednocześnie, wynik referendum nie oznacza końca integracji Ukrainy z UE. Mało prawdopodobnym wydaje się, że proeuropejski rząd Rutte poprze inicjatywę opozycji i zdecyduje się na zablokowanie ratyfikacji umowy stowarzyszeniowej Ukrainy z UE.

Bruksela czeka na ruch rządu Holandii

„Wynik referendum w Holandii, w którym odrzucono umowę stowarzyszeniową UE-Ukraina pozostaje bez wpływu na prowizoryczne stosowanie tej umowy” - oświadczyła Komisja Europejska. Według KE zadaniem rządu Holandii jest teraz analiza skutków referendum.

Rzecznik KE Margaritis Schinas powiedział, że przewodniczący Komisji Europejskiej Jean-Claude Juncker jest „zasmucony” wynikiem holenderskiego referendum. Jak poinformował, tuż po ogłoszeniu nieoficjalnych wyników Juncker rozmawiał z premierem Holandii Markiem Rutte, a także z szefem PE Martinem Schulzem.

Przewodniczący Rady Europejskiej Donald Tusk w specjalnym komunikacie napisał: „Przyjąłem do wiadomości informacje o wyniku referendum w Holandii. Nadal będę w kontakcie z premierem Rutte w tej sprawie, bo muszę usłyszeć, jakie wnioski wyciągnie on i jego rząd z tego referendum oraz co zamierza”.