RPO apeluje o zniesienie kryterium dochodowego przy świadczeniach z funduszu alimentacyjnego

O zniesienie lub podwyższenie kryterium dochodowego uprawniającego do świadczeń z funduszu alimentacyjnego apeluje rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar. Jego zdaniem nie powinno być ograniczeń finansowych, jeśli chodzi o pomoc alimentacyjną dla dzieci będących wierzycielami.

RPO wystąpił w tej sprawie do premier Beaty Szydło.

O świadczenia z funduszu alimentacyjnego mogą się starać się osoby, które nie są w stanie wyegzekwować zasądzonych alimentów, a których dochód nie przekracza kwoty 725 zł na osobę w rodzinie. Wysokość świadczeń pokrywa się z wysokością na bieżąco ustalanych alimentów, nie może jednak przekroczyć 500 zł miesięcznie. Ich średnia wysokość w zeszłym roku wynosiła ok. 370 zł. Świadczenia wypłaca gmina, ale dłużnik zobowiązany jest je zwrócić.

Rzecznik przypomniał, że Rada Ministrów może - w drodze rozporządzenia - podwyższać wysokość świadczeń oraz kryterium dochodowego. Jednak - jak wskazał - od 7 lat pozostają one na niezmienionym poziomie.

Bondar zwrócił uwagę, że "wieloletnie zaniechania" dotyczące aktualizacji kryterium dochodowego uprawniającego do świadczenia (przy jednoczesnym spadku realnej wartości pieniądza, wzroście kosztów utrzymania oraz wzroście wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę) niosą za sobą poważne i bardzo odczuwalne konsekwencje. Np. dwuosobowa rodzina składająca się z rodzica, który pracuje i osiąga najniższe dochody, oraz jednego dziecka dotkniętego niealimentacją jest wykluczona z pomocy państwa, ponieważ od stycznia br. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 1750 zł.

W ocenie RPO pomoc alimentacyjna dla dzieci będących wierzycielami jest jednym z tych obszarów, w którym ograniczenia finansowe nie powinny mieć miejsca. Rzecznik zwraca też uwagę, że samodzielnymi rodzicami wychowującymi dzieci są przeważnie kobiety, a niepłacenie alimentów i bezskuteczność organów państwa w ich egzekucji może stanowić przejaw dyskryminacji oraz nierównego traktowania. Dlatego zwrócił się z prośbą o rozważenie możliwości zniesienia kryterium dochodowego w dostępie do świadczeń z funduszu alimentacyjnego lub odpowiedniego podwyższenia wysokości tej kwoty.

Agnieszka Jarzębska, główna specjalistka w Zespole Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego w Biurze RPO, zwraca uwagę, że utrudnienia w dostępie do świadczeń z funduszu alimentacyjnego to problem o niezwykle ważnym znaczeniu z punktu widzenia ochrony praw obywatelskich, przede wszystkim w zakresie realizacji prawa dziecka do odpowiedniego poziomu życia i warunków rozwoju.

"Niezbędne jest więc urealnienie pomocy oferowanej przez państwo dzieciom dotkniętym niealimentacją poprzez weryfikację progu dochodowego uprawniającego do świadczeń oraz wysokości tych świadczeń. Brak odpowiednich działań prawodawczych w tym obszarze wpływa negatywnie na kondycję polskich rodzin. Prowadzi do obniżenia realnej wartości udzielanej pomocy, a czasami wręcz wyklucza dzieci z systemu wypłaty zastępczych świadczeń" - przekonuje Jastrzębska.

Kancelaria premiera ma 30 dni, by odpowiedzieć na pismo RPO.

Z apelem o podwyższenie świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz uprawniającego do nich kryterium dochodowego zwrócił się niedawno rzecznik praw dziecka Marek Michalak w liście do szefowej resortu rodziny Elżbiety Rafalskiej. RPD apeluje o to już od dłuższego czasu.

Podwyższenia lub likwidacji progu dochodowego domagają się różne środowiska - m.in. samotni rodzice, których byli partnerzy nie płacą alimentów, organizacje pozarządowe. Na problem ten zwracali również uwagę m.in. posłowie ówczesnej opozycji podczas prac nad ustawą zmieniającą sposób egzekwowania zobowiązań wypłaconych z funduszu alimentacyjnego, które miały miejsce pod koniec ubiegłej kadencji Sejmu (ustawa zlikwidowała egzekucję administracyjną, pozostawiając tylko egzekucję sądową). MPiPS odpowiadało wówczas, że zmiany nie są planowane, tłumacząc, że tego rodzaju decyzja musi być skorelowana z informacją o ściągalności należności, a ta od kilku lat utrzymuje się na poziomie ok. 13-14 proc.

Jak wynika ze sprawozdania z wykonania ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, w 2014 r. świadczenia z funduszu alimentacyjnego pobierało przeciętnie miesięcznie 324,4 tys. osób. Wydatki na te świadczenia wyniosły w zeszłym roku 1,5 mld zł.