Czerwiec '76 r. kluczowy z powodu reakcji na protesty opozycji inteligenckiej

Czerwiec '76 r. kluczowy z powodu reakcji na protesty opozycji inteligenckiej
Czerwiec '76 r. jest kluczowy z powodu reakcji opozycji inteligenckiej (fot. IPN/sejm twitter)

• Czerwiec '76 r. jest kluczowy z powodu reakcji opozycji inteligenckiej, która szybko wyraziła publicznie protest przeciwko represjom wobec uczestników protestów, a także udzieliła im pomocy – mówi dr hab. Jan Skórzyński z Collegium Civitas.
• Taka była geneza powstania Komitetu Obrony Robotników - dodaje.

40 lat temu, 25 czerwca 1976 r., w Radomiu, Ursusie, Płocku i w wielu innych miastach Polski wybuchły protesty, które do historii przeszły jako Czerwiec '76.

Pierwsza połowa rządów Edwarda Gierka była zdominowana przez tzw. "propagandę sukcesu". Jednak już w grudniu 1975 r. podczas VII Zjazdu PZPR Gierek mówi o pogarszaniu się sytuacji gospodarczej PRL. Czy władze, między innymi poprzez Służbę Bezpieczeństwa, rejestrowały objawy wzrostu niezadowolenia społecznego i sprzeciwu wobec polityki władz?

Dr hab. Jan Skórzyński: Przedmiotem uwagi SB z pewnością była kontestacja środowisk inteligenckich. Jej przejawem była kampania listów protestacyjnych na przełomie 1975 i 1976 r. przeciwko zmianom w konstytucji PRL. Objęła ona kilka tysięcy osób, polskie elity intelektualne i twórcze. Najciekawszym z tych dokumentów jest List 59, nazywany tak z uwagi na liczbę sygnatariuszy, choć podpisało go w sumie 66 osób. Zawierał on bardzo daleko idące postulaty demokratyczne, takie jak wolność słowa, zniesienie cenzury, wolność związków zawodowych, autonomia uniwersytetów i wolne wybory do Sejmu. Było to więc w istocie przekreślenie zasad systemu komunistycznego i wprowadzenie porządku liberalnej demokracji.

Mimo że program ten nie miał szans na realizację, to jednak pokazywał bardzo wyraźną ewolucję środowisk opozycyjnych, porzucenie właściwych dla nurtu rewizjonistycznego prób naprawy socjalizmu.

Do połowy lat siedemdziesiątych polityka Gierka polegająca w dużej mierze na podnoszeniu stopy życiowej i poprawy warunków życia, zarówno w miastach jak i na wsi, cieszyła się poparciem społecznym. Poparcie to było jednak ściśle uwarunkowane. Jak się okazało, przy pierwszej próbie zmiany jej założeń, jaką była podwyżka cen żywności, zaufanie do rządzących legło w gruzach.

Władze z pewnością zdawały sobie sprawę z konsekwencji podwyżek cen żywności w czerwcu 1976 r., ale czy były przygotowywane na możliwe protesty społeczne?

Przygotowywały się bardzo pieczołowicie. W stan gotowości postawiona została bardzo duża część aparatu bezpieczeństwa i milicji. Podjęto jednocześnie bardzo ważną decyzję o zakazie użycia broni palnej przy tłumieniu ewentualnych rozruchów i strajków. Funkcjonariusze mieli być w takich wypadkach pozbawieni tego rodzaju broni. Miało to ograniczyć potencjalny konflikt do rozmiarów, jak się wydawało, bezpiecznych dla władzy. Gierek doskonale pamiętał, że sam doszedł do władzy dlatego, że jego poprzednik nakazał strzelanie do robotników, przekreślając tym samym możliwość kontynuowania swoich rządów. Gomułka został zmuszony do odejścia. Między innymi dlatego Gierek do końca swoich rządów nie podjął decyzji o pójściu na ostrą konfrontację z opozycją.

Przed czerwcem 1976 roku podjęto również prewencyjne kroki wobec opozycjonistów. Wezwanie na przymusowe ćwiczenia wojskowe dotknęło między innymi Jacka Kuronia. Miało im to uniemożliwić swobodne działania na wypadek konfliktu.

Władza więc spodziewała się kłopotów, choć miała nadzieję, że do nich nie dojdzie. Z drugiej strony wydawało się bowiem, że Gierek cieszy się dużą popularnością. Stąd wynikało zaskoczenie rozmiarami protestów oraz ich siłą.

 

×

KOMENTARZE (0)

Do artykułu: Czerwiec '76 r. kluczowy z powodu reakcji na protesty opozycji inteligenckiej

NEWSLETTER

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu.

Polityka prywatności portali Grupy PTWP

Logowanie

Dla subskrybentów naszych usług (Strefa Premium, newslettery) oraz uczestników konferencji ogranizowanych przez Grupę PTWP

Nie pamiętasz hasła?

Nie masz jeszcze konta? Kliknij i zarejestruj się teraz!