Część komentatorów przekonuje jednak, że Polska przegrała już parę lat temu rywalizację o status kluczowego partnera USA w Europie kontynentalnej z Niemcami pod przywództwem Angeli Merkel. Wskazuje się, że to przede wszystkim z nimi Amerykanie konsultują swoją politykę wobec Europy, a ostatnio np. na ich rolę w negocjacjach mińskich dotyczących pokoju na Ukrainie.

W moim przekonaniu takie oceny wynikają z błędnej optyki. Intensywność relacji amerykańsko-niemieckich jest faktem. Stoi za nią długa historia, a także liczne wspólne interesy na płaszczyźnie gospodarczej i instytucjonalnej. Są też większym, silniejszym ekonomicznie, bardziej wpływowym państwem; nawet jeśli w wielu kwestiach dysonans pomiędzy stanowiskami Niemiec i USA pogłębia się. Co do Ukrainy, to wydaje się, że daleko idący sceptycyzm Polski wobec Kremla, mógł być uznany za czynnik blokujący postęp negocjacji. Mam wrażenie, że lepszą taktyką - zarówno w kontekście regionalnym, jak i w kontekście relacji transatlantyckich - jest budowanie dialogu i partnerstwa z Niemcami, a nie rywalizacja, bo w konkurencji o zainteresowanie Stanów Zjednoczonych Polska z reguły będzie na przegranej pozycji, nawet jeśli w wielu kwestiach dysonans pomiędzy stanowiskami Niemiec i USA pogłębia się. Co do Ukrainy, to wydaje się, że daleko idący sceptycyzm Polski wobec Kremla, mógł być uznany za czynnik blokujący postęp negocjacji.

A może samo stawianie "zainteresowania" Waszyngtonu czy - jak powiedziała pani wcześniej - "zajęcia ważnego miejsca w siatce amerykańskich interesów" jako priorytetu jest błędem strategicznym, osłabiając relacje Polski z bliższą geograficznie i gospodarczo "starą UE"?

Każda polityka niesie za sobą jakieś koszty. Kontakty i wizerunek Polski w krajach zachodniej Europy rzeczywiście ucierpiały po wejściu do koalicji interweniującej w Iraku w 2003 r. Pamiętamy, że nazywano wtedy Polskę amerykańskim koniem trojańskim w Europie, a prezydent Francji Jacques Chirac powiedział, że Polacy stracili dobrą okazję, aby siedzieć cicho. Światowa polityka podlega jednak fluktuacjom, dziś zarówno relacje Europy z USA, jak i Polski ze starą Unią wyglądają zupełnie inaczej niż za czasów Chiraca, Millera i Busha juniora.

Pewne rozbieżności interesów pomiędzy USA a Francją czy Niemcami są jednak trwałe.

To prawda. Przykładem mogą być wspomniane przez pana negocjacje w sprawie Transatlantyckiego Partnerstwa w dziedzinie Handlu i Inwestycji. Jednocześnie jednak kryzysy po obu stronach Atlantyku - w tym kryzys europejskiego bezpieczeństwa - zbliżają do siebie USA i państwa europejskie. Nie sądzę, żeby relacje z Amerykanami stanowiły obecnie jakieś obciążenie dla pozycji Polski w Europie, jest wręcz przeciwnie.

 Wspomniała pani, że uwaga Amerykanów przesunęła się w kierunku naszej części Europy. Wielu ekspertów twierdzi tymczasem, że mamy do czynienia ze zjawiskiem odwrotnym - odsuwaniem się Stanów Zjednoczonych od Europy i koncentrowaniem się na Azji Południowo-Wschodniej i rejonie Pacyfiku.

Między tymi procesami nie ma sprzeczności. Od dawna mówi się, że wiek XXI będzie wiekiem Pacyfiku i jak przyjrzymy się głównym liniom polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych, to jest w tym dużo prawdy. Główną przyczyną jest oczywiście bezprecedensowy wzrost gospodarki chińskiej i aspiracje tego państwa. Chcąc utrzymać swój status w światowej polityce, Ameryka jest zmuszona do podejmowania rywalizacji z Pekinem. To, że Waszyngton widzi dziś konieczność wzmocnienia obecności w Europie nie oznacza, że rezygnuje z długoterminowych planów w regionie Pacyfiku.

A może to także ekspansja gospodarcza Chin w Europie - w tym w naszym regionie - jest paradoksalnie jedną z przyczyn "powrotu Amerykanów do Europy"?

Chiny rzeczywiście stają się coraz bardziej agresywnym inwestorem, również na kontynencie europejskim, a jednocześnie Amerykanie tu w rywalizacji z nimi mają spore atuty w postaci bliskości kulturowej i ugruntowanej pozycji politycznej. Taka rywalizacja byłaby też korzystna dla Europy, w tym również Polski. Ale dziś jest za wcześnie, aby potwierdzić taką hipotezę.

Podczas szczytu w Warszawie spotkają się prezydenci Polski i USA. Jakie kwestie Andrzej Duda powinien przy tej okazji poruszyć z Barackiem Obamą?

Fakt, że szczyt Paktu Północnoatlantyckiego odbywa się w Polsce jest wielką szansą na wzmocnienie wiarygodności Polski na arenie międzynarodowej - i to nie tylko w stosunkach z Amerykanami. Jeżeli zapadną na nim oczekiwane decyzje - a wiele na to wskazuje - i będzie to szczyt, na którym NATO zatwierdzi zmianę koncepcji strategicznej, jest to szansa na to, że Warszawa stanie się ważnym punktem odniesienia w kolejnych dekadach.

Moment, w którym szczyt się odbywa można uznać za niefortunny ze względu na niedawne rozstrzygnięcie referendum w sprawie wyjścia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej. Ale jest to jednocześnie moment, w którym obie organizacje muszą "wymyślić się na nowo". Być może podjęcie przez prezydenta Dudę kwestii głębszej współpracy instytucjonalnej między Sojuszem a UE mogłoby być pomysłem, który dobrze wpisuje się w obecny klimat polityczny, w którym w Europie rośnie poczucie zagrożenia. Wcześniej podobne inicjatywy na forum UE blokowane były przez Wielką Brytanię.

Duda powinien też oczywiście omówić z Obamą kwestie bezpośrednio związane z polskimi interesami, czyli wzmocnienia militarnego Polski, wskazując przede wszystkim na uzasadnienie takich kroków z perspektywy regionalnego bezpieczeństwa oraz interesów amerykańskich. Na pewno będą musiały się też pojawić tematy, z którymi zmaga się Europa: kryzys migracyjny czy kwestia terroryzmu.

A jak na polsko-amerykańskie stosunki może wpłynąć zmiana gospodarza Białego Domu po listopadowych wyborach?

To oczywiście zależy po części od tego, kogo wybiorą Amerykanie. Obserwacja kolejnych wyborów w Stanach Zjednoczonych prowadzi jednak do wniosku, że w amerykańskiej polityce zagranicznej dominuje ciągłość. Zmiana ekipy rządzącej czy rotacja pomiędzy Republikanami a Demokratami nie ma aż tak zasadniczego wpływu na sposób definiowania interesu narodowego czy zainteresowanie poszczególnymi regionami.

Wydaje się, że i w tym przypadku ten wpływ nie będzie bardzo odczuwalny. Osobną sprawą jest często bardzo wyrazista, kontrowersyjna retoryka, którą posługują się kandydaci na prezydenta w kampanii wyborczej - zwłaszcza kandydat Partii Republikańskiej. W Europie odbiera się te wypowiedzi Donalda Trumpa ze zgrozą, ale tego typu poetyka jest po części wpisana w naturę procesu wyborczego w USA i tamtejszą kulturę polityczną. Zresztą na wielu europejskich scenach politycznych również króluje populizm.