W analizie sytuacji i wykorzystania europejskich ugrupowań współpracy terytorialnej (EUWT) nadal można wiele uzyskać z trochę zaniedbanego rozwiązania jakim są EUWT.
W publikowanej we wtorek (20 czerwca) ocenie autorstwa Adriany Skorupskiej, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych (PISM) zwraca uwagę na narzędzie, którego od ponad dekady nie udaje się w pełni wykorzystać w polskiej polityce międzynarodowej.
- Ustanowienie w 2006 r. instrumentu współpracy, jakim są europejskie ugrupowania współpracy terytorialnej (EUWT), miało służyć celom wpisanym w politykę spójności UE oraz strategię Europa 2020 - pisze Skorupska. - Jednak w Polsce narzędzie to jest mało wykorzystywane. Powstałe na polskich granicach cztery EUWT koncentrują się na projektach, które można realizować przez inne formy współpracy.
W założeniu europejskie ugrupowania współpracy terytorialnej (EUWT) są narzędziem wypracowanym w ramach polityki UE, którym można przełamywać bariery jakie są między krajami członkowskimi.
Umożliwiają władzom centralnym, jednostkom samorządu terytorialnego (JST) oraz innym podmiotom prowadzenie efektywnej współpracy transgranicznej i międzyregionalnej. Od innych instrumentów kooperacji wyróżnia je osobowość prawna i zdolność do czynności prawnych.
- Wyższy poziom instytucjonalizacji daje szansę na stworzenie trwałych struktur współpracy. Usuwa konieczność każdorazowego zawierania umów projektowych między partnerami. EUWT finansowane są ze składek członkowskich oraz środków zewnętrznych. Poza funduszami z programów europejskiej współpracy terytorialnej, korzystają m.in. z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, programów Horyzont 2020, LIFE, „Łącząc Europę” (CEF), Erasmus i Europa dla Obywateli - podkreśla Skorupska.
Obecnie zarejestrowanych jest 65 EUWT z udziałem podmiotów z 20 państw Unii, w tym dodatkowo jedno z partnerami z Ukrainy, dwa ze Szwajcarii oraz jedno z miastem z Palestyny. Większość ugrupowań (56) ma charakter transgraniczny i koncentruje się na zagadnieniach lokalnych i regionalnych. Rzadziej jest to współpraca międzyregionalna czy też sieciowa, wykraczająca poza granice Europy.
Dominują w podmiotach uczestniczących w EUWT JST krajów członkowskich.
Najwięcej EUWT z udziałem JST powstało na Węgrzech i we Francji (po 24).
EUWT w Polsce
Polskie władze centralne dość nieufnie podchodziły do powoływania EUWT (przygotowanie odpowiednich dokumentów i otrzymanie zgody z odpowiednich ministerstw zajmowało po kilka lat).
JST, przygotowując się do tworzenia ugrupowań, liczyły na dostęp do dodatkowych środków celowych. W ramach unijnych programów współpracy transgranicznej wydzielane są bowiem fundusze na mniejsze projekty (tzw. mikroprojekty) i zarządzanie nimi powierzane jest najczęściej euroregionom. Tworzone EUWT zakładały, że uda im się uzyskać status instytucji zarządzającej mikroprojektami w perspektywie finansowej 2014 - 2020. Obecnie jednak, w przeciwieństwie do niektórych ugrupowań węgierskich, żadne z EUWT z polskim udziałem nie pełni funkcji zarządzającej w programie.
Pierwsze ugrupowanie – EUWT Tritia – powołano na granicy polsko-czesko-słowackiej w 2013 r. Formalizacja poprzedzona była współpracą władz regionalnych. W tym samym roku, również na granicy południowej, powstało EUWT Tatry. Ugrupowanie stworzone zostało na bazie już funkcjonującego euroregionu, a jego członkami są stowarzyszenia samorządowe po obu stronach granicy. Tworzone było z myślą o zarządzaniu funduszem małych projektów na pograniczu polsko-słowackim. Dotychczasowe działania obu ugrupowań koncentrowały się na realizacji projektów związanych z turystyką, kulturą, szkoleniami i nie różniły się od wcześniejszej formuły współpracy.
Odmienny charakter ma EUWT Środkowoeuropejski Korytarz Transportowy, którego członkami są JST ze Szwecji, Polski, Węgier i Chorwacji. Głównym celem powołanego w 2014 r. ugrupowania jest wspieranie współpracy w zakresie transportu w ramach wspomnianego korytarza (pierwszego tego typu w Europie). Ugrupowanie jest jednak otwarte na szerszą działalność. Innowacyjnym projektem jest analiza inteligentnych specjalizacji regionów członkowskich w celu znalezienia nowych sfer współpracy dla EUWT.
Ostatnie EUWT, NOVUM, powołane na pograniczu polsko-czeskim z udziałem zarówno samorządów regionalnych, jak i euroregionów, wyznacza sobie podobne cele jak pozostałe ugrupowania na południowym pograniczu (turystyka, transport, ochrona środowiska).
Co się udało i co może się jeszcze udać?
Przystępując do projektu EUWT, polskie JST liczyły na stworzenie skutecznego instrumentu współpracy z większym wsparciem finansowym. Długoletnie tworzenie, brak celowych funduszy oraz nieuzyskanie statusu instytucji zarządzającej mikroprojektami utrudniły rozwój EUWT. Wszystkie cztery ugrupowania mają siedzibę w Polsce, dzięki czemu podlegają pod polskie prawodawstwo. Dużym zasobem pozostaje ich chęć współpracy – wszystkie tworzone były oddolnie i poprzedzone analizą potrzeb. Powołanie oddzielnego funduszu na wsparcie tego instrumentu współpracy pomogłoby bardziej zaktywizować polskie EUWT, jak stało się w przypadku Węgier.
EUWT TATRY, przygotowując się do nowej perspektyw finansowej UE, stworzyło Strategię na lata 2014-2020, która jest spójna z polskimi i słowackimi strategiami lokalnymi, regionalnymi i krajowymi oraz dokumentami unijnymi. Stwarza to szansę na lepsze wykorzystanie nowego instrumentu, choćby przez większy nacisk na innowacyjne działania wpisujące się w strategię Europa 2020.
W celu znalezienia innowacyjnych i efektywnych rozwiązań warto szukać nowych partnerów i sfer współpracy. Przykładem może być wsparcie kooperacji klastrów z terenów przygranicznych i tworzenia ich międzynarodowych odpowiedników. Szczególnie klastry energetyczne wpisywałyby się w cele strategii 2020. Idąc z kolei za przykładem Węgier, ugrupowania mogłyby położyć większy nacisk na sferę gospodarczą.
W miarę rozwoju inicjatywy Trójmorza EUWT Środkowoeuropejski Korytarz Transportowy – jako podmiot nastawiony na rozwój infrastruktury transportowej w osi północ–południe, ale też otwarty na szerszą współpracę – może stać się jednym z instrumentów realizacji jej celów.
W dłuższej perspektywie istotne znaczenie może mieć możliwość włączenia podmiotów z państw trzecich do EUWT. Na takie rozwiązanie niedawno zdecydowali się Węgrzy, zakładając EUWT Tisza z Ukrainą. Mimo bardzo rozległych planów co do wspólnych inicjatyw działalność ugrupowania jest wciąż w fazie organizacyjnej. Formuła ta może jednak być atrakcyjna również dla JST położonych przy polskiej granicy wschodniej.
Skomentuj 
Podziel się!
Udostępnij
Twittnij
Wyślij
Drukuj
PODOBAŁO SIĘ? PODZIEL SIĘ NA FACEBOOKU
Obserwuj nas w Google News
