Sprawdź, na ile Twoje poglądy są zbieżne ze stanowiskami najważniejszych partii politycznych, które w październiku 2023 roku wystartują w wyborach parlamentarnych.

W naszej sondzie każdy ma okazję odpowiedzieć na pytania dotyczące takich kwestii, jak między innymi: polityka społeczna, programy socjalne, w tym 800 plus, wynagrodzenia, emerytury, opieka zdrowotna, podatki, ochrona klimatu, sądownictwo, działanie samorządów, przemiany obyczajowe, aborcja, relacje Polski z Unią Europejską, polityka zagraniczna, unijne dotacje, wejście do strefy euro, obronność kraju, polityka energetyczna, stosunek do uchodźców.

Wiele z tych zagadnień nabiera szczególnego znaczenia właśnie przed najbliższymi wyborami do obu izb parlamentu. Odbędą się w wyjątkowym okresie - po doświadczeniach związanych z pandemią, w czasie trwającej wojny w Ukrainie, o której ogromnym wpływie na politykę i gospodarkę nie trzeba nikogo przekonywać.

W październiku 2023 roku wyborcy będą mieli w możliwość oceny działań polityków - zarówno rządzących, jak i opozycyjnych - w tych nadzwyczajnych, wręcz historycznych okolicznościach. Czy programy poszczególnych ugrupowań dają gwarancję sprostania kolejnym współczesnym wyzwaniom?

Prawo i Sprawiedliwość

We wrześniu 2023 r. oficjalnie ma być zaprezentowany nowy program Prawa i Sprawiedliwości na najbliższe 8 lat. Na razie wiadomo jedynie, że roboczo nazywany „planem Kaczyńskiego” obejmie: gospodarkę, podatki, obronność, ochronę zdrowia, rolnictwo, edukację, kulturę oraz różne formy wsparcia dla rodzin.

Nieoficjalnie politycy PiS przyznają, że nowy dokument programowy może stanowić szerokie rozwinięcie działań zapowiedzianych (i już ustawowo realizowanych) podczas konwencji, która odbyła się 13 maja 2023 r.

Przypomnijmy, że PiS ogłosiło wówczas: swój sztandarowy program 800 plus (czyli waloryzację dotychczasowego świadczenia w ramach programu 500 plus); tzw. 14. emeryturę wypłacaną corocznie, podobnie jak „trzynastkę”; bezpłatne leki dla osób do 18. roku życia oraz seniorów po 65. roku życia; zniesienie opłat dla samochodów osobowych za przejazd autostradami zarządzanymi przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad.

Z medialnych doniesień wynika, że w zakresie zapowiadanych zmian podatkowych partia Jarosława Kaczyńskiego będzie bardziej ostrożna niż w 2021 r., by uniknąć wpadek z Polskiego Ładu, za które odejściem ze stanowiska ministra finansów zapłacił Tadeusz Kościński.

Przypomnijmy, że PiS opowiada się między innymi za: znacznym zwiększaniem wydatków na armię i jej uzbrojenie; wprowadzeniem tzw. emerytur stażowych; podniesieniem płacy minimalnej do 4242 zł od 1 stycznia 2024 r. i do 4300 zł od lipca 2024 r.

Politycy Prawa i Sprawiedliwości podkreślają, że polski rząd powinien zabiegać o reparacje od Niemiec za II wojnę światową.

PiS sprzeciwia się między innymi: spełnianiu wszystkich warunków, które Unia Europejska stawia nam w kwestii praworządności i reformy wymiaru sprawiedliwości; wejściu do strefy euro w najbliższej kadencji parlamentu (2023-2027); wyprowadzeniu lekcji religii ze szkół i zaprzestaniu finansowania ich z budżetu państwa; przyznaniu związkom jednopłciowym tych samych praw, które mają związki małżeńskie (w tym prawa do adopcji dzieci).

PiS jest najważniejszym ugrupowaniem koalicji funkcjonującej w przestrzeni medialnej jako Zjednoczona Prawica (choć w wyborach parlamentarnych politycy tej koalicji startują z listy pod szyldem PiS). Oprócz PiS Zjednoczoną Prawicę tworzą: Suwerenna Polska kierowana przez Zbigniewa Ziobro (o jej programie piszemy dalej), Partia Republikańska i stowarzyszenie OdNowa.

Platforma Obywatelska

Główną partią opozycyjną wciąż pozostaje Platforma Obywatelska. Jest też kluczowym ugrupowaniem Koalicji Obywatelskiej (KO), w której skład wchodzą też: Nowoczesna, Inicjatywa Polska i Zieloni (o programie tej partii w dalszej części tekstu).

Bez wątpienia jednym z ważniejszych wydarzeń w 22-letniej historii Platformy Obywatelskiej był powrót Donalda Tuska do krajowej polityki i ponowne przejęcie sterów PO w 2021 roku.

Z jakim programem PO idzie do jesiennych wyborów? Platforma chce m.in. wprowadzenia głosowania przez internet oraz zasady, zgodnie z którą zebranie miliona głosów Polaków w określonej sprawie będzie wiązało się z obowiązkiem przeprowadzenia ogólnokrajowego referendum.

PO popiera rozdzielenie funkcji prokuratora generalnego od ministra sprawiedliwości, a w prokuraturze chce wprowadzić sprecyzowane kryteria awansów, konkursy oraz kadencyjność funkcji.

Politycy Platformy mówią też o powrocie do tzw. mieszkania dla młodych. Dzięki temu programowi - skierowanemu do osób do 35. roku życia i bez limitów wiekowych dla rodzin z co najmniej trojgiem dzieci - będzie możliwe dofinansowanie wkładu własnego w wysokości od 10 proc.

PO opowiada się za podwyższeniem płacy minimalnej do (automatycznie) połowy przeciętnego wynagrodzenia ogłaszanego przez GUS.  Ważnym punktem programu tego ugrupowania jest zwolnienie emerytury z podatku PIT (dochodowego), jeśli ta będzie dodatkiem do pensji.

PO jest przeciwna tzw. emeryturom stażowym, ale każda osoba, która przepracuje 40 lat, ma otrzymać pakiet akcji o wartości 10 tys. zł, a po 50 latach pracy wartość takiego pakietu zwiększy się do 20 tys. zł.

W odpowiedzi na propozycje PiS-u przedstawione na wspomnianej majowej konwencji PO przedstawiła m.in. takie rozwiązania jak tzw. babciowe (świadczenie pieniężne dla matek, które po urodzeniu dziecka chciałyby wrócić do pracy) czy podniesienie do 60 tys. zł kwoty wolnej od podatku.

PO jest za wyprowadzeniem lekcji religii ze szkół oraz przyznaniem związkom jednopłciowym tych samych praw, które mają związki małżeńskie (w tym prawa do adopcji dzieci).

Natomiast Platforma sprzeciwia się: budowie Centralnego Portu Komunikacyjnego (CPK); zabieganiu przez polski rząd o reparacje od Niemiec za II wojnę światową (PO chce natomiast uzyskania odszkodowań dla żyjących ofiar niemieckiej agresji podczas II wojny); ułatwieniom w dostępie obywateli do posiadania broni.

Konfederacja

Swój program wyborczy 2023 Konfederacja zawarła w swojej „Konstytucji Wolności”. Jedno ze sztandarowych haseł tego ugrupowania brzmi: „proste i niskie podatki”. Konfederaci proponują „największą w historii Polski rewolucję podatkową”, w tym m.in. kwotę wolną od podatku w wysokości 12-krotnego minimalnego wynagrodzenia i likwidację drugiego progu podatkowego.  

- Obecna ustawa o PIT ma 410 stron, ustawa o CIT - 379 stron, a ustawa o VAT - 373 strony. W zamian za te wszystkie daniny otrzymujemy wizję głodowych emerytur, niewydolny system ochrony zdrowia i niedostosowaną do potrzeb rynku pracy edukację. Wiele z naszych wspólnych pieniędzy jest bezmyślnie wydawanych na ciągle rozrastającą się biurokrację - podkreśla Konfederacja w swoim programie.

Ugrupowanie opowiada się za ograniczaniem roli państwa w gospodarce oraz za dobrowolnym ZUS-em dla przedsiębiorców.

Zdaniem polityków Konfederacji kluczowym warunkiem poprawy funkcjonowania systemu edukacji w Polsce jest „oddanie decyzji w sprawie finansowania oświaty tym, którym najbardziej zależy na jak najlepszym kształceniu dzieci, czyli ich rodzicom”.

- Jako Konfederacja dokonamy tego. emitując bon edukacyjny, umożliwiający każdemu rodzicowi opłacenie nauki jego dziecka. To zaowocuje wzrostem zróżnicowania i konkurencji szkół. Dzięki wprowadzeniu bonu pieniądze trafią do tych szkół, które kształcą zgodnie z oczekiwaniami rodziców i tym samym przyciągają uczniów - zaznacza Konfederacja.

Partia ta nie popiera podniesienia wieku emerytalnego, natomiast jest za stworzeniem systemu zachęt do jak najdłuższej aktywności zawodowej. - Bardzo wskazane byłoby np. zastosowanie do pracy emerytów tych samych reguł, które obecnie dotyczą studenckich umów zlecenia, czyli zwolnienie ich z podatku PIT i składek ZUS - wskazują konfederaci.

Trzecia Droga

5 sierpnia 2023 r. Polska 2050 i Polskie Stronnictwo Ludowe podpisały umowę koalicyjną. Podjęły też decyzję o zarejestrowaniu wspólnego komitetu wyborczego Trzecia Droga. Ugrupowania te pójdą więc do wyborów razem, a ich koalicja - aby wejść do Sejmu - będzie musiała osiągnąć próg 8 proc. głosów.

Ponieważ liderzy PSL i Polski 2050 zapowiadają, że po wyborach będą realizować własne programy, przedstawiamy stanowiska obu ugrupowań w wybranych kwestiach.

Polska 2050 Szymona Hołowni

W 2020 r. Szymon Hołownia założył stowarzyszenie Polska 2050. Od 2022 r. kieruje partią o tej samej nazwie. Jego ugrupowanie duży nacisk kładzie na kwestie gospodarcze i fiskalne.

Opowiada się między innymi za: uproszczeniem systemu podatkowego; niepodwyższaniem kluczowych podatków do 2026 roku; wprowadzeniem rodzinnego PIT-u (upraszczającego rozliczenia m.in. dla kobiet prowadzących działalność gospodarczą); wakacjami od składek ZUS dla przedsiębiorców, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji ekonomicznej („oddech dla przedsiębiorcy”).

Polska 2050 uważa, że należy spełnić wszystkie warunki, które Unia Europejska stawia Polsce w kwestii praworządności i reformy wymiaru sprawiedliwości.

Partia Hołowni jest za podnoszeniem płacy minimalnej, ale o wysokość inflacji. - Niedopuszczalne jest podwyższanie płacy minimalnej arbitralnie przez rząd jako część kampanii wyborczej. Podnoszenie płacy minimalnej w tempie szybszym niż rośnie średnie wynagrodzenie w kraju jest nieodpowiedzialne - twierdzi Szymon Hołownia.

Polska 2050 opowiada się przeciwko: podniesieniu wieku emerytalnego; dalszemu utrzymywaniu świadczenia 500 plus i podwyższeniu go ze względu na inflację do kwoty 800 zł; emeryturom stażowym („ale trzeba bardziej podnosić emerytury”).

Ugrupowanie Szymona Hołownie jest też przeciwne planowanemu zwiększaniu liczebności polskiej armii do 300 tys.
żołnierzy. - To oznacza koszty liczone w setkach miliardów złotych. Powinniśmy armię rozwijać jakościowo, a nie liczebnie - uważają liderzy Polski 2050.

Polskie Stronnictwo Ludowe - Koalicja Polska

Polskie Stronnictwo Ludowe - Koalicja Polska (PSL-KP) to projekt polityczny skupiony wokół PSL, w ramach którego ludowcy współpracują z Unią Europejskich Demokratów (UED) i Centrum dla Polski (CdP).

Kluczową rolę w tym sojuszu odgrywa PSL. Ludowcy popierają wprawdzie program 800 plus, ale tylko dla pracujących. - Państwo powinno wspierać potrzebujących i jednocześnie prowadzić politykę społeczną skierowaną do osób aktywnych zawodowo. Dlatego uważamy, że świadczenie 800 plus powinno być waloryzowane wyłącznie dla osób pracujących - podkreślają politycy PSL.

Jako jedno z nielicznych ugrupowań (oprócz m.in. Konfederacji) PSL opowiada się za likwidacją Narodowego Funduszu Zdrowia. W czerwcu 2023 r. lider ludowców Władysław Kosiniak-Kamysz powiedział, że proponuje likwidację NFZ i utworzenie w jego miejsce kilku kas chorych. Zdaniem polityka poprawiłoby to dostęp do ochrony zdrowia w małych miejscowościach.

Ludowcy popierają politykę klimatyczną Unii Europejskiej i są za unijnym pakietem Fit for 55, zaostrzającym unijną politykę klimatyczną i zwiększającym opłaty za emisję dwutlenku węgla. Natomiast PSL sprzeciwia się planowanemu przez Unię Europejska ograniczaniu sprzedaży aut z silnikiem spalinowym.

PSL-KP jest za przyznaniem związkom jednopłciowym tych samych praw, które mają związki małżeńskie tak, ale w formie ustawowego uregulowania związków partnerskich, a nie małżeństw jednopłciowych.

Ludowcy nie chcą obniżenia składek na ZUS, ale zarazem opowiadają się za dobrowolnymi składkami dla przedsiębiorców na ubezpieczenie społeczne.

Lewica

Lewica (pełna nazwa Nowa Lewica) powstała z połączenia Sojuszu Lewicy Demokratycznej i Wiosny.

Podobnie jak zdecydowana większość prezentowanych ugrupowań (poza Konfederacją) także Lewica uważa, że państwo powinno wspierać finansowo gospodarstwa domowe w zakupie pierwszego mieszkania lub budowie domu.

Liderzy tej partii wypowiadają się przeciwko obniżaniu składek na ZUS. - Jednak przedsiębiorcy powinni mieć wybór - albo płacą ZUS proporcjonalnie do przychodów, albo stały, zryczałtowany ZUS według starych zasad, czyli sprzed wprowadzenia Polskiego Ładu - uważa Lewica.

Ponadto sprzeciwia się zniesieniu podatku dochodowego od emerytur i rent. Jest jednak za zrewidowaniem systemu emerytalnego, podnoszeniem emerytur i rent, a także rozważeniem ich wypłacania z budżetu państwa, a nie z ZUS-u, który - jeśli taka reforma zostanie wprowadzona - będzie można zlikwidować. Lewica jest też za stałym wypłacaniem tzw. 13 i 14. emerytury

Ugrupowanie to popiera rozwiązania zmierzające do ochrony klimatu i transformacji energetycznej. Uważa, że planowane przez UE odejście od rejestracji nowych samochodów spalinowych za 12 lat to ambitny i potrzebny projekt, ale…

- Wymaga jednak wielu publicznych inwestycji w technologie produkcji i obsługi samochodów zasilanych elektrycznie lub na wodór. Jeśli ich nie
będzie Europejczycy po prostu nie zaakceptują zakazu rejestracji
nowych samochodów spalinowych - stwierdzają liderzy Lewicy.

Suwerenna Polska

Suwerenna Polska (poprzednia nazwa - Solidarna Polska) powstała w 2012 r. i jest jednym z ugrupowań współtworzących dziś Zjednoczoną Prawicę. Założycielem i prezesem Suwerennej Polski jest obecny minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro.

Suwerenna Polska zdecydowanie sprzeciwia się unijnemu pakietowi Fit for 55, zaostrzającemu unijną politykę klimatyczną i zwiększającemu koszty opłat za emisję dwutlenku węgla. -  Ten szalony program oznacza drożyznę i nowe podatki, które obciążą wszystkich Polaków - czytamy w oficjalnym programie Suwerennej Polska. 

Ugrupowanie to popiera podniesienie płacy minimalnej do 4242 zł od 1 stycznia 2024 r. i do 4300 zł od lipca 2024 r. - tak, jak planuje obecny rząd.

Suwerenna Polska sprzeciwia się zniesieniu podatku dochodowego od emerytur i rent, ale jest za kontynuacją zwolnienia z podatku emerytur i rent wynoszących do 2,5 tys. zł.

Partia zapisała też w swoim programie obronę interesów polskich rolników. - Polityka rolna należy do zadań Unii.  Ale unijni decydenci zrzucają wszystkie problemy na Polskę. Nie kiwnęli palcem w sprawie ukraińskiego zboża, które doprowadza do ruiny naszych rolników - podkreśla ugrupowanie.

Ponadto sprzeciwia przyznaniu związkom jednopłciowym tych samych praw, które mają związki małżeńskie (w tym prawa do adopcji dzieci)

- Nikt nie może być zmuszany do wychowywania dzieci wedle ideologii LGBT. Nie pozwolimy na demoralizację najmłodszych, adopcję dzieci przez pary homoseksualne. Małżeństwo to związek kobiety i mężczyzny.
A życie ludzkie należy chronić od poczęcia - głosi program ugrupowania.

Suwerenna Polska (obok Konfederacji) jest jedną z dwóch prezentowanych partii, które otwarcie opowiadają się za przywróceniem w Polsce wykonywania kary śmierci.

Zieloni

Partia Zieloni - wchodząca w skład Koalicji Obywatelskiej - zdecydowanie popiera wspomniany już pakiet Fit for 55 zaostrzający unijną politykę klimatyczną.

Zieloni mają też najdalej idące propozycje związane z rozwojem zero- lub niskoemisyjnego transportu. Oprócz stref czystego transportu w miastach to ugrupowanie proponuje między innymi: spójną sieć dróg rowerowych w każdym mieście; program dla samorządów finansowany przez rząd - 1000 kilometrów dróg rowerowych rocznie (za ok. 2 mld zł); dopłaty do rowerów elektrycznych (200 tys. rowerów rocznie).

Jako jedyna partia Zieloni są za tym, żeby kraje UE miały obowiązek przyjmowania uchodźców z południowych państw unijnych (Grecji, Hiszpanii i Włoch), gdzie napływają migranci z Afryki i Bliskiego Wschodu.

- Jesteśmy jednak za przyjmowaniem uchodźców, a nie migrantów. Państwa członkowskie Unii Europejskiej są wspólnotą wartości i powinny solidarnie dzielić się ciężarem opieki na uchodźcami - uważają Zieloni.

W sektorze ochrony zdrowia wprawdzie nie chcą likwidacji NFZ, ale popierają „uregulowanie rynku prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych. - Chodzi o to, by nie dochodziło do odmowy zawarcia umowy ubezpieczeniowej pacjentom mogącym potencjalnie generować wysokie koszty leczenia - argumentują Zieloni.

Bezpartyjni Samorządowcy

Jako ruch polityczny Bezpartyjni Samorządowcy - w formie ogólnopolskiej federacji - funkcjonowali od 2020 r. W roku 2023 ruch przekształcił się w zarejestrowaną partię polityczną.

- Jesteśmy jedyną formacją samorządową, która startuje samodzielnie, nie w sojuszu wyborczym z jakąś partią - zaznacza Robert Raczyński, prezydent Lubina, lider Bezpartyjnych Samorządowców.

To drugie obok Konfederacji ugrupowanie, które zdecydowanie opowiada się za kluczowymi zmianami w finansowaniu systemu oświaty.

Bezpartyjni Samorządowcy proponują wprowadzenie Edukacyjnego Bonu Rozwojowego. Jego głównym celem ma być „poprawa warunków płacowych najbardziej efektywnych nauczycieli”. Bon powinien także stanowić dodatek motywacyjny od rodziców dla wyróżniających się nauczycieli w danej szkole.

Zdaniem Bezpartyjnych Samorządowców lekcje religii należy wyprowadzić ze szkół. Opowiadają się też za większym niż dotąd rozdziałem państwa od Kościoła.

Ponadto są za: budową Centralnego Portu Komunikacyjnego; likwidacją powiatów; zniesieniem dwukadencyjności w samorządach (wójtów burmistrzów i prezydentów), która zgodnie z ustawą ma zacząć obowiązywać od 2028 roku.

Bezpartyjni Samorządowcy nie popierają polityki klimatyczną Unii Europejskiej i unijnego pakietu Fit for 55, ale opowiadają się za wprowadzaniem - w ramach walki ze smogiem - zakazów montowania i używania kominków oraz pieców na paliwa stałe (węgiel, drewno, pelet).